Հազկերտը բազմաքանակ զորք է ուղարկում Հայոց աշխարհ: Դրա հարվածային ուժը փղերի գունդն էր: Պարսից մեծաքանակ բանակը գլխավորում էր Մուշկան Նյուսալավուրտը: Հայոց վաթսունվեց հազարանոց հեծյալ և հետևակ զորքերը սպարապետ Վարդան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ Արտաշատից շարժվում է Վասպուրական աշխարհի Արտազ գավառը և բանակում Ավարայրի դաշտում` Տղմուտ գետի ձախ ափին: Եռապատիկ ավելի զինվոր ունեցող պարսիկ բանկը ճամբար է դնում մյուս ափին: Հայոց սպարապետը հայրենաշունչ կոչով դիմում է հայոց զորքին: Ղևոնդ Երեցը և մյուս հոգևոր հայրերը Սուրբ պատարագի սեղան են կանգնեցնում և մկրտում մինչ այդ չմկրտվածներին: Այս արարողությունը տևում է ամբողջ գիշեր: Առավոտյան զինվորները նաև հաղրդություն են առնում: Վարդան զորավարը հայոց զորքին հրամանատարներ է կարգում: Առաջին զորագունդը հանձնում է Ներշապուհ Արծրունուն: Երկրորդի հրամանատարը Խորեն Խորխոռունին էր, երորդինը` Թաթուլ Վանանդեցին: Վարդան Մամիկոնյանը Վերցնում է չորրորդ գնդի հրամանատարությունը և իրեն նիզակակիցներ կարգում Արշարունիքի տեր Արշավիրին ու իր եղբորը` Համազասպին: 451 թ. մալիսի 26-ի լուսաբացին սկսվում է Ավարայրի ճակատամարտը: Հայոց հեծելագունդը, Վարդան զորավարի գլխավորությամբ անցնելով տղմուտ գետը, շեշտակի հարվածով մխրճվում է պարսից զորքի մեջ: Միայն որոշ ժամանակ անց թշնամին կարողանում է վերադասավորել իր ուժերն ու հարվածել հայոց զորքի ձախ թևին: Հայոց զորավարը թշնամու շարքերում այնպիսի իրարանցում է առաջացնում, որ Մուշկան Նյուսալավուրտը հրամայում է փղերին մտցնել ռազմի դաշտ: Կռիվը սաստկանում է: Վարդան Մամիկոնյանն ու իր զինակիցները հայտնվում են շրջապատման մեջ: Վարդան զորավարը և ութ մեծամեծ նախարարներ զոհվում են: Ճակատամարտը վերջանում է երեկոյան: Հայոց զորքից զոհվում է 1036 զինվոր, իսկ պարսիկներից`3544 :
Հայ առաքելական եկեղեցին Ավարայրի ճակատամարտում հերոսաբար զոհվածներին դասեց սուրբ նահատակների շարքին: Նրանց հիշատակի օրը մտցվեց եկեղեցական տոնացույցի մեջ` Սուրբ Վարդանանց տոն անունով: Հայրենիքի և հավատքի պաշտպանության համար մղված Վարդանանց պատերազմը հայոց ազատատենչ ոգու վառ արտահայտությունն է: Ավարայրի ճակատամարտը հաղթանակ էր ընդդեմ բռնակալության , դավանափոխության, մահվան:
«Մահ ոչ իմացեալ մահ է, մահ իմացեալ` անմահութիւն» . այսպիսի խոսքերով է պատմիչ Եղիշեն բնութագրել Վարդանանց սխրանքը: Հետագա դարերում Ավարայրի հերոսապատումը, սրբագործված Վարդան Մամիկոնյանի անունով, ոգեշնչման և հայրենիքը կյանքի գնով պաշտպանելու գաղափարի աղբյուր դարձավ հայոց բազում սերունդների համար:
«Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր ՊՈԱԿ
Հասցե` Հայաստան, Երևան, Հարավարևմտյան զանգված, Րաֆֆու 57 (տեսնել քարտեզի վրա)
Հեռ` +374 (10) 74 72 46 բջջ՝ +374 (91) 43 10 99
Էլ. փոստ` [email protected]
