Պետերբուրգյան պատում

Պետերբուրգյան պատում

Գործ Պետրոսի, սիրում եմ քեզ,

Քո բարեկիրթ պատկերը խիստ,

Նևա գետի ընթացքը վես,

Ափի գրանիտը ուղղանիստ։

Ալեքսանդր Սերգեևիչ Պուշկին

Կիսում եմ այս խոսքերը հրաշալի  քաղաքի մասին: Ամպերի մեջ թաղված ջրանցքներով, ամրոցներով , պալատներով,այգիներով   հարուստ քաղաքի կտավը էլ ավելի  գեղեցիկ է սպիտակ գիշերների ներքո: Բախտս բերեց. հենց այդ շրջանում ես հայտնվեցի հեքիաթային քաղաքում: Հայտնվելով քաղաքում` եղանակը չփայլեց իր ջերմությամբ, սակայն դա չէր կարող լինել պատճառ, որպեսզի չվայելեի քաղաքի տեսարժան վայրերը:

Նախաբանի համար ասեմ, որ այստեղ հայտնվող ցանկացած մարդ, վստահաբար եմ ասում,  ընկնում է շփոթության մեջ` չիմանալով, թե որտեղից սկսել իր թափառումը:  Ինձ այդ հարցում օգնության հասավ տիար Բլեյանը` նամակներից մեկում գրելով որ, չմոռանամ այցելել Պյոտր I-ի «Ամառային այգի»:  Առաջին վայրը ուրայցելեցի  Ամառային այգին էր, հնարվոր չէ . այստեղ չհուզվել, մտովի չանցնել դարերի խորքը և չներդաշնակվել այս հրաշքին: Ես ինձ ներդաշնակ էի զգում այդ գողտրիկ այգում, անգամ շատ անցորդներ կարծում էին, թե ես բնորդուհի եմ 18-րդ դարի և ցանկություն էին հայտնում ինձ հետ լուսանկարվելու կարծելով `այգում շրջող Պյոտրի կերպարանքով դերասանական խմբից եմ: Այգու հետքրքիր էներգիան պատմում էր, այգու իրական տերերի պատմությունը, ինչպես են այս այգում ճեմել  թագավորական ընտանիքի անդամները` իրական դրախտ: Այո, ես սիրահարվեցի այս այգուն:

Բայց, ինձ համար մի բան պարզ էր` բացի Ամառային այգուց, պալատներից և Էրմիտաժից,  ես անպայաման պետք է լինեի իմ շատ սիրելի գրող  Ֆյոդոր Դոստոևսկու տուն- թանգարանում: Այն տանը, որտեղ նա գրել է իր հռչակավոր «Կարամազով եղբայրները»,  «Պուշկինյան ճառը» ,  հոդվածները «Գրողի օրագրի» համար: Այն տաը , որտեղ նա մահացել է: Իհարկե, երկու անգամ այցելեցի և հայտնվեցի փակ դռեների առաջ, երրորդ անգամ բախտը ինձ ժպտաց: Տունը անկյունային էր և նկուղային, Դոստոևսկին  միշտ ընտրում էր այդպիսի տներ, քանի որ դրանց վարձը մատչելի էր: Հենց մուտքից փոխանցվեց  Դոստոևսկու տիեզերական էներգետիկան և  շունչը, գուցե հնչում է սենտիմենտալ, բայց ես դա զգացի: Կարծես, թանգարան չլիներ, կենդանություն կար այդ պատերի ներսում, ջերմություն և  յուրահատուկ հոտ: Տեսա նրա աշխատասենյակը, որտեղ ոչ ոք մուտքի իրավունք չի ունեցել: Սեղանին դրված էր դրամապանակը, ծխախոտը, թեյի բաժակը և ժամացույցը, որի վրա ֆիքսված է նրա մահվան օրը և ժամը, երեխաների սենյակը: Տեսա ճաշասենյակը և կնոջ` Աննա Գրիգորևնայի սենյակը, որը ամբողջ կյանքը նվիրել է ամուսնուն, եղել է նրա սցենարիստը, մեքենագրողը և ֆինանսական պատասխանատուն:  Թանգարանում ես առաջնորդվում էի աուդիոգիդով, որը հրաշալի ձև է և կարելի է կիրառել նաև մեր թանգարաններում: Հրաշալի զգացողություններով և լի ներաշխարհով հեռացա այստեղից: Հաջորդ կանգառը Ձմեռային պալատն էր ` Էրմիտաժը : Կա հաշվարկ, ըստ որի, եթե թանգարանի հարյուրավոր ցուցասրահներում ներկայացված նմուշներին  տրամադրվի մեկ րոպե , ապա ամբողջը տեսնելու համար կպահանջվի յոթ տարի: Ես  նախապես ընտրել էի այն սրահները,  որոնք առավել էին ինձ հետաքրքրում: Տպավորիչ էր «Ձմեռային պալատը», որը կառուցվել էր Պետրոս I-ի դստեր`Ելիզավետա Պետրովնայի պահանջով: Ձմեռայի այգին ուշագրավ էր իր Մալախիտային, զինվորական և այլ ճոխ  սրահներով: Ճարտարապետը իտալացի`Ֆրանչեսկո Բարտոլոմեո Ռաստրելին է եղել:  Եղա Փոքր էրմիտաժում, Գրանիտե, Իտալական, Լեոնարդո Դա Վինչիյի սրահում որը անչափ հուզիչ էր,  Ռուբենսի, Իմպրեսիոնիստների, Վան Դեյկի  սրահներում:  Ռոդենի սրահում տեսա նրա «Հավերժ գարուն» և «Համբուրվողները» քանդակները, տեսա Միքելանջելոյի «Խոնարհված տղան»: Անբացատրելի, անասելի զգազողություն, հույզեր ամեն ինչ այնքան հեքիաթային էր: Արվեստի նմուշներ, որոնք միայն գրքային են եղել ինձ համար, ես դարձա ականտես:

Քաղաքի մերձակայքում են գտնվում թագավորական ընտանիքների ամենաշքեղ պալատներից երկուսը` Պետերգոֆը և Եկատերինա թագուհու պալատը: Պետերգոֆը Պետրոս I-ի նստավայրն է եղել, այն ունի դրախտային այգի և բազմապիսի շատրվաններ: Այգին զարդարված է քանդակներով: Հաճախ այն անվանում են Վերսալ: Պետրոս I –ի ծրագրով սա ճանապարհ էր դեպի Բալթիկ ծով:

Եկատերինայի պալատը գտնվում է Պուշկին քաղաքում: Այն Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ 28 ամիս եղել է շրջափակման մեջ և պալատներից ամենաշատը հենց սա է տուժել: Այն մինչ օրս գտնվում է վերականգման մեջ: Պալատը գեղեցիկ էր իր ճարտարապետական  ոճով, այգին` հիշեցնում էր նույն Պետերգոֆինը: Պալատում գտնվում էր հանրահայտ Սաթե սենյակը (Янтарная комната), որն ամբողջությամբ պատված է սաթով: Սենյակն անհետ կորել էր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, սակայն 2003 թ – ին  ամբողջությամբ Գերամանական ֆոնդի հովանավորությամբ վերականգնվել է:

Երազանք էր լինել «Մարինյան թատրոնում», ցավոք այդ շրջանում նրանք արձակուրդում էին: Մեր բարեկամուհուց. ով մասնագիտությամբ ռեժիսոր է, ներկայացման հրավեր ստացանք Փոքր ակադեմիական-դրամատիկ թատրոն, որը նաև կոչվում է «Եվրոպայի թատրոն», դիտելուՎ.Շեքսպիրի«Լիր արքա» ներկայացումը: Ասեմ, որ «Եվրոպայի թատրոն» անվամբ աշխարհում երրորդն է, որը բարձր թատերական կոչում է: Ներկայացման ռեժիսորն էր թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար`Լև Դոդինը: Ներակայցման տևողությունը երեք ժամ տասնհինգ րոպե էր: Հրաշալի բեմդարություն, հրաշալի բեմական լուծումներ, հրաշալի դերասանական խումբ, հրաշալի մեկնաբանություն: Այդ երեք ժամն այնքան արագ անցավ, այնքան լիքը, որ անգամ չզգացի: Ափսոս այնքան քիչ էր ժամանակը, մեծ սիրով կդիտեի այդ թատրոնի բոլոր ներկայացումները, քանի որ այս ներկայացումը մի ամբողջ թատերական դպրոց էր ինձ համար:

Մի ուրիշ զգացողություն էր ներկա գտնվել կամուրջների բացմանը և օնլայն կիսվել այդ մասին Մերի Առաքելյանի հետ` այն կոչելով «Նվիրական  պահ»  ու միասին մի շարք երազանքներ պահել  (hուսանք`իրականություն կդառնան): Այսքանով դեռ Պետերբուրգը չի ավարտվում, Նևա գետի երկայնքով ձգվող նրբաճաշակ շենքերը նույնպես գեղեցիկ պատմական նմուշներ են: Կարելի է քայլել և անվերջ հիանալ այդ հրաշքով: Գեղագիտական հաճույք է նաև, երբ երթևեկում ես քաղաքային մետրոյով, որը աշխարհի ամենախորը ստորգետնյա կառույցներից է (ունի 50 կայարան): Այնանվանումեն «20-րդ դարի ստորգետնյա պալատների շարան»: Պետրոպավլովյան ամրոցի ստեղծմամբ հիմք դրվեց Սանտկ –Պետերբուրգ հեքիաթի ստեղծումը: Նորածին  «Հեքիաթ-քաղաքի»  հմայքը բազմապատկվեց նրա գետերի ու ջրանցքների վրա հարյուրավոր կամուրջների կառուցմամբ:

Իսկապես, դժվար է չտպավորվել Պետերբուրգով` նրա ստեղծման ու զարգացման հրաշալի պատմությամբ, հավերժական գեղեցկությամբ, նաև արվեստի մշակույթի նրա մնայուն ժառանգությամբ:  Նա Եվրոպայի ամենա գեղեցիկ քաղաքնեից մեկն է, ինչպես ասում են, «Հյուսիսային Վենետիկ»: Սիրահարվեցի այս քաղաքին, իսկապես, ինչպես ասում է տիար Բլեյանը, ես մնացել եմ  Ամառային այգում: